Tradycyjny Kugiel z Boczkiem: Przepis Krok po Kroku na Pyszne Danie Ziemniaczane

Zapach pieczonych ziemniaków z boczkiem i majerankiem, który unosi się po całym domu… dla mnie to jest właśnie zapach niedzielnego obiadu u babci na Podlasiu. Pamiętam to jak dziś. Kugiel to nie jest jakaś tam zwykła zapiekanka ziemniaczana. To jest danie z duszą, które syci i rozgrzewa jak żadne inne, potrafi poprawić humor nawet w najgorszy dzień. Postanowiłem podzielić się z wami moim sprawdzonym, rodzinnym przepisem na kugla z boczkiem, który jest w mojej rodzinie od pokoleń. To coś więcej niż tylko lista składników i instrukcji, to kawałek mojej historii i mam ogromną nadzieję, że ten smak zagości również w waszych domach. Chcę wam pokazać, jak zrobić kugla z boczkiem krok po kroku, żeby skórka chrupała jak należy, a środek był idealnie wilgotny. Obiecuję, to jest ten tradycyjny przepis na kugla z boczkiem, którego od dawna szukaliście.

Skąd się wziął ten cały Kugiel? Trochę historii

Ktoś by pomyślał, że to tylko utarte ziemniaki z mięsem. Ale to nieprawda. Kugiel to kawał kulinarnej historii, szczególnie tej podlaskiej, pełnej prostoty i smaku. Wyobraźcie sobie dawne czasy, ciężką pracę od świtu do nocy… ludzie potrzebowali jedzenia, które da im siłę, które będzie tanie i pożywne. I właśnie wtedy na stołach królował on. Prosty, sycący, przygotowany z tego co było pod ręką. Ziemniaki, odrobina boczku dla smaku, cebula. Nic więcej. Pieczony długo, powoli, często w piecu chlebowym, nabierał niezwykłego aromatu. Niektórzy historycy kuchni twierdzą, że jego korzenie sięgają tradycji żydowskiej i słynnego 'kugel’, ale na Podlasiu stał się on naszym, swojskim daniem, symbolem gościnności. Zawsze robiło się go w ogromnej blaszce, żeby starczyło dla całej rodziny i dla sąsiada, który wpadł z wizytą. Mój przepis na kugla z boczkiem to właśnie taki hołd dla tej pięknej tradycji.

Skarby z spiżarni, czyli co musisz mieć na idealnego kugla

Zanim ubierzemy fartuchy, musimy zebrać nasze skarby. Bo w prostocie tkwi cała siła, a jakość składników to absolutna podstawa i świętość. To właśnie od nich zależy, czy nasz przepis na kugla z boczkiem zakończy się kulinarnym arcydziełem czy zwykłą porażką. Poniżej macie wszystkie niezbędne składniki na kugla z boczkiem.

• Babcia Zosia zawsze mi powtarzała: 'Dziecko, na kugla tylko mączyste ziemniaki!’. I miała stuprocentową rację. Odmiany takie jak Irga, Bryza czy Satina są po prostu idealne. Potrzebujemy ich naprawdę sporo, około 2 kilogramów na taką klasyczną, prostokątną blachę.
• Boczek… ach, to jest serce całego dania! Najlepszy będzie wędzony, taki z prawdziwego dymu, bo to on nadaje całości ten głęboki, niesamowity aromat. Nie żałujcie go sobie, dobre 300-400 gramów to absolutne minimum. To w końcu on jest gwiazdą, podobnie jak w innych domowych wędlinach.
• Cebula! I to dużo cebuli. Dwie, a jak są mniejsze to nawet trzy sztuki. Zeszkolona powoli na tłuszczyku z boczku staje się słodka i to jest ten sekret, który sprawia, że kugiel z boczkiem i cebulą przepis jest tak wyjątkowy.
• Jajka i mąka to nasi „kleiciele”. Ze dwa, trzy jajka i parę łyżek mąki pszennej (może być też ziemniaczana) wystarczą, żeby masa się ładnie trzymała i nie rozpadła po upieczeniu. To ważny element w tym przepisie na kugla z boczkiem.
• Sól, świeżo zmielony czarny pieprz i… majeranek! Król wszystkich przypraw w tym daniu. Nie bójcie się go, dajcie solidną łyżkę, a nawet dwie. Bez majeranku to nie jest ten sam przepis na kugla z boczkiem, po prostu nie.

Zaczynamy zabawę! Kugiel krok po kroku

Dobra, fartuchy nałożone? To do dzieła. Ten przepis na kugla z boczkiem jest naprawdę prosty, ale wymaga trochę serca.

1. Najpierw bierzemy się za ziemniaki. Trzeba je obrać i zetrzeć. I tu pierwsza ważna rzecz – ja osobiście lubię trzeć na tarce o średnich oczkach, wtedy kugiel ma ciekawszą fakturę, nie jest taką papką. Ale na drobnych oczkach też będzie dobrze. Najważniejsze to robić to sprawnie, bo ziemniaki, jak wiadomo, szybko ciemnieją. I teraz kluczowy moment – odciskanie wody. Ja po prostu łapię garść startych ziemniaków w dłonie i wyciskam nad zlewem, ale można też użyć czystej ściereczki. Trochę wody musi zostać, ale bez przesady! W międzyczasie na patelni dzieje się prawdziwa magia. Boczek kroimy w kostkę, wrzucamy na rozgrzaną patelnię i czekamy aż wytopi się tłuszczyk i zrobią się chrupiące skwarki. Wtedy dorzucamy pokrojoną w kostkę cebulę i smażymy razem, aż będzie miękka i złocista. Ten zapach… to zapowiedź czegoś wspaniałego. To esencja tego, jak zrobić kugla z boczkiem krok po kroku, żeby smakował obłędnie.
2. Teraz czas połączyć wszystkich bohaterów w jednej, dużej misce. Do odciśniętych ziemniaków wrzucamy gorący boczek prosto z patelni, razem z całym tym cudownym, aromatycznym tłuszczem. Nie marnujemy ani kropli! Do tego wbijamy jajka, wsypujemy mąkę, dodajemy sól, pieprz i oczywiście nasz ukochany majeranek. Mieszamy wszystko porządnie, najlepiej ręką, bez zbędnych ceregieli. Masa ma być jednolita, dobrze napowietrzona. To kolejny świetny przepis na kugla z boczkiem.
3. Pieczenie. Ostatni i najważniejszy etap. Piekarnik grzejemy do 180 stopni. Blaszkę (ja używam takiej klasycznej, prostokątnej) smarujemy grubo smalcem i wysypujemy bułką tartą. To taka moja mała tajemnica, gwarancja chrupiącej skórki od spodu i po bokach. Przekładamy naszą masę, wyrównujemy i wstawiamy do gorącego pieca. Pytacie, ile piec kugla z boczkiem? No cóż, tu potrzeba cierpliwości. Potrzeba czasu, około 1,5 godziny, a czasem nawet ciut dłużej, zależy od piekarnika. Ja robię tak, że przez pierwszą godzinę piekę pod przykryciem z folii aluminiowej, a potem zdejmuję folię i pozwalam mu się pięknie zarumienić na ostatnie 30-45 minut. Wierzch musi być złoto-brązowy i chrupiący. To jest naprawdę dobry przepis na kugla z boczkiem.

Moje małe sekrety, żeby kugiel zawsze wyszedł idealnie

Każda gospodyni ma swoje triki. Przez lata robienia kugla, nauczyłem się kilku rzeczy, które sprawiają, że ten przepis na kugla z boczkiem zawsze się udaje.

Po pierwsze, ten nieszczęsny zakalec. Zmora każdej zapiekanki ziemniaczanej. Jak już pisałem, sekret tkwi w odciskaniu wody. To jest absolutnie najważniejsze. Ale nie przesadźcie też z mąką – za dużo i wyjdzie wam twarda cegła zamiast puszystego dania. A ta wymarzona, chrupiąca skórka? To zasługa dobrego wysmarowania formy i pieczenia 'na dwa etapy’ – najpierw pod przykryciem, potem bez. Działa za każdym razem, serio. Podobnie jak w przypadku dań takich jak schab w sosie koperkowym, diabeł tkwi w szczegółach.

Po drugie, smak! Nie bójcie się dodawać czegoś od siebie. Do smażonego boczku i cebuli można dodać ząbek czosnku, albo nawet liść laurowy dla aromatu (tylko pamiętajcie, żeby go potem wyjąć). Czasem, jak mam pod ręką, dorzucam garść suszonych grzybów, wcześniej namoczonych i posiekanych. To nadaje takiej leśnej, głębokiej nuty. A co, jeśli nie jecie mięsa? Spokojnie, da się zrobić wersję wege. Zamiast boczku dajcie więcej cebuli i podsmażone pieczarki. Też będzie pysznie, chociaż to już trochę inna historia i inny przepis. Dla mnie klasyczny przepis na kugla z boczkiem jest tylko jeden.

Z czym to się je? Najlepsze towarzystwo dla kugla

Kugiel jest tak sycący i kompletny, że w zasadzie nie potrzebuje niczego więcej. Ale! Żeby tradycji stało się zadość, są dodatki, które pasują do niego jak klucz do zamka. Pierwszy i najważniejszy – ogórek kiszony. Jego kwaśny, orzeźwiający smak idealnie przełamuje tłustość boczku. To partner idealny. Albo zimna maślanka prosto z lodówki. Coś wspaniałego. Niektórzy lubią też kleks gęstej, kwaśnej śmietany. Ja osobiście polecam też spróbować go z duszoną kapustą kiszoną – to połączenie to niebo w gębie. A jak chcecie trochę nowocześniej, to prosta sałata z winegretem też da radę. Chodzi o to, żeby dodać coś świeżego, co zrównoważy to bogactwo smaku. To danie, podobnie jak inne klasyki, np. pierogi ruskie, najlepiej smakuje w prostym towarzystwie. To po prostu taki przepis na kugla z boczkiem, który lubi klasykę.

Czemu Kugiel Podlaski jest tak wyjątkowy?

Muszę wam powiedzieć, że choć kugla robi się w różnych częściach Polski, to ten podlaski ma w sobie jakąś magię. Może to sentyment, a może po prostu fakt, że tam wszystko smakuje jakoś prawdziwiej? Tradycyjny przepis na kugla podlaskiego z boczkiem to kwintesencja prostoty. Dobre, lokalne ziemniaki, wędzonka od sąsiada, cebula z własnego ogródka. I ten sposób pieczenia – kiedyś w piecu chlebowym, co dawało mu ten niepowtarzalny, lekko dymny posmak i skórkę tak chrupiącą, że aż strzelała pod zębami. To jest właśnie ten smak, który próbuję odtworzyć w swoim piekarniku za każdym razem, gdy realizuję ten przepis na kugla z boczkiem. To jest ten prawdziwy przepis na kugla z boczkiem, który mam w sercu.

Smacznego i do dzieła!

No i to by było na tyle! Mam szczerą nadzieję, że mój przepis na kugla z boczkiem was zainspirował i że niedługo w waszych domach też zapachnie tą cudowną, ziemniaczaną zapiekanką. Nie bójcie się, to naprawdę proste danie, które daje mnóstwo satysfakcji i radości. To smak, który przywołuje wspomnienia i tworzy nowe. To kawałek prawdziwej, domowej kuchni, która nigdy się nie nudzi, tak jak inne wspaniałe dania z kuchni polskiej przepisów. Taki właśnie jest mój przepis na kugla z boczkiem. Więc do dzieła, spróbujcie i koniecznie dajcie znać, jak wyszło! Smacznego!