Śledzie jak u babci. Moje sprawdzone sposoby na wigilijny stół

Pamiętam jak przez mgłę zapach korzennych przypraw i octu unoszący się z kuchni babci na kilka dni przed Wigilią. To był znak, że „robią się” śledzie. Cały dom żył tymi przygotowaniami, a ja, mała dziewczynka, podglądałam, jak babcia z namaszczeniem kroi cebulę w idealnie cienkie piórka i układa ryby w wielkim, szklanym słoju. Każdy w rodzinie miał swój ulubiony śledzie na wigilię przepis, ale te babcine… to była prawdziwa magia. Dziś, po latach, próbuję odtworzyć te smaki i chcę się z Wami podzielić tym, co najlepsze.

Bo śledzie to coś więcej niż tylko danie. To kawał naszej polskiej tradycji, symbol postu, ale też zapowiedź świątecznej obfitości. W każdym domu jest jakiś sekretny składnik, jakaś historia przekazywana z pokolenia na pokolenie, która sprawia, że ten prosty śledź staje się wyjątkowy. Dla mnie to wspomnienie ciepła babcinej kuchni.

Spis treści

Zanim zaczniesz – klucz do dobrych śledzi

Słuchajcie, najważniejsza sprawa to dobry śledź. Możecie mieć najlepszy przepis na śledzie na wigilię, ale jak ryba będzie kiepska, to nic z tego nie będzie. Serio, to 90% sukcesu. Kiedyś, w przedświątecznym pośpiechu, kupiłam jakieś pierwsze z brzegu filety z wiaderka, bo się spieszyłam, i były tak słone, że nawet trzy dni moczenia nie pomogły. Cała robota na marne, a ja zostałam ze słoną porażką. Od tamtej pory wybieram tylko dobrej jakości matiasy albo solone filety, które znam. Matiasy są delikatniejsze, mniej słone i właściwie nie potrzebują długiego moczenia. Zwykłe solone filety trzeba wymoczyć, i to porządnie. Ja zalewam je zimną wodą, czasem dodaję trochę mleka, żeby były delikatniejsze, i moczę przez kilka, a czasem nawet kilkanaście godzin, zmieniając wodę co jakiś czas. To jest podstawa, bez tego ani rusz.

Klasyka nad klasykami, czyli śledzie w oleju z cebulką

Zaczniemy od klasyka, który u mnie w domu musi być i kropka. Mój ojciec twierdzi, że to jedyny słuszny śledzie na wigilię przepis i wszelkie inne wariacje to profanacja. Coś w tym jest, bo prostota tego smaku jest genialna.

To jest naprawdę prosty przepis na śledzie na wigilię, a ten konkretny śledzie na wigilię przepis jest ze mną od lat i nigdy mnie nie zawiódł.

Co będziecie potrzebować:

Około pół kilo dobrych filetów śledziowych, najlepiej matiasów
2, a nawet 3 duże cebule, ja lubię mieszac białą z czerwoną
Dobry olej rzepakowy, taki wiecie, z pierwszego tłoczenia, pachnący. Jakieś 250 ml.
Parę liści laurowych, kilkanaście ziarenek ziela angielskiego i czarnego pieprzu.

Jak to zrobić?

Śledzie, jeśli trzeba, wymoczcie, a potem osuszcie ręcznikiem papierowym i pokrójcie na takie kawałki, na jeden kęs, powiedzmy 2-3 cm. Cebulę kroję w piórka, bo tak ładniej wygląda, ale jak wolicie w kostkę to też spoko, nikt się nie obrazi. I teraz cała filozofia: w słoiku układacie warstwami – trochę cebuli, na to śledzie, znowu cebula, posypujecie przyprawami i tak do wyczerpania składników. Na koniec zalewacie wszystko olejem, tak żeby ryby były całkowicie zakryte. Słoik zakręcacie i do lodówki. I teraz najważniejsze – cierpliwość. Minimum 24 godziny, a najlepiej dwie doby. Muszą się „przegryźć”. Ten śledzie w oleju na wigilię przepis to kwintesencja świąt.

Coś dla odważnych – śledzie korzenne z miodem

A to jest wersja dla tych, co lubią trochę inaczej, z pazurem. Pamiętam, jak pierwszy raz zrobiłam ten śledzie na wigilię przepis – rodzina patrzyła z nieufnością. Cynamon? Goździki do śledzia? Ale jak spróbowali, to słoik zniknął w jeden wieczór. Połączenie korzennych przypraw, słodyczy miodu i ostrości octu jest po prostu obłędne.

Składniki:

Pół kilo filetów śledziowych
2 czerwone cebule
Kilka goździków, kawałek laski cynamonu, gwiazdka anyżu
2-3 łyżki miodu
3-4 łyżki octu jabłkowego
Olej rzepakowy, jakieś 200 ml
Sól, pieprz

Śledzie i cebulę przygotowujecie tak samo jak w poprzednim przepisie. Magia dzieje się w zalewie. W małym garnuszku podgrzewacie olej z miodem, octem i wszystkimi przyprawami. Tylko podgrzewacie, nie gotujecie! Chodzi o to, żeby miód się rozpuścił i uwolniły się aromaty. Studzicie zalewę i taką zimną zalewacie ułożone w słoiku śledzie z cebulą. Te muszą postać w lodówce nawet 3 dni, żeby smaki się połączyły. Gwarantuję, że ten śledzie na wigilię przepis zaskoczy waszych gości.

Aksamitne śledzie w śmietanie z jabłkiem

Dobra, teraz czas na drugi obóz – fanów śledzi w śmietanie. Moja siostra należy do tej frakcji. Zawsze jest debata, które lepsze. Ten tradycyjny przepis na śledzie wigilijne z jabłkiem to jest coś co zawsze łagodzi spory. Ta chrupkość kwaśnego jabłka, delikatność śmietany i słoność śledzia… no pycha.

Weźcie:

Pół kilo matiasów
Dużą cebulę
Jedno twarde, kwaśne jabłko, np. szara reneta
Duży kubek gęstej, kwaśnej śmietany 18%
Można dodać ze dwie łyżki majonezu, będą bardziej kremowe
Świeżo mielony pieprz i dużo koperku

Tutaj wszystko kroimy w kosteczkę – śledzie, cebulę i jabłko. Jabłko warto skropić sokiem z cytryny, żeby nie ściemniało. Wszystko razem mieszamy w misce ze śmietaną, majonezem, doprawiamy pieprzem. Koperku nie żałujcie. I znowu – do lodówki, najlepiej na całą noc. Smaki muszą się połączyć. Ten śledzie w śmietanie na wigilię przepis jest delikatny i uwielbiają go nawet ci, którzy za śledziami nie przepadają. Taki łagodny śledzie na wigilię przepis dla każdego.

Moje odkrycie znad morza – śledzie po kaszubsku

Podróże kształcą, również kulinarnie. Śledzie po kaszubsku to moje odkrycie z wyjazdu na Pomorze. Ten słodko-kwaśny, pomidorowy sos z dodatkiem suszonych grzybów i rodzynek… zakochałam się od pierwszego kęsa. Zdobycie tego przepisu to była misja! To w ogóle świetna alternatywa dla klasycznych śledzi w sosie pomidorowym. Dla mnie najlepszy przepis na śledzie na wigilię to właśnie ten kaszubski. To mój ulubiony śledzie na wigilię przepis.

Potrzebujecie:

Pół kilo filetów śledziowych
2 duże cebule
Mały słoiczek koncentratu pomidorowego
Garść suszonych grzybów i garść rodzynek
Ocet, cukier, olej
Liść laurowy, ziele angielskie, słodka papryka

To już trochę więcej roboty. Grzyby trzeba namoczyć i ugotować, a potem pokroić. Na oleju smażycie pokrojoną w kostkę cebulę, dodajecie grzyby, przyprawy. Potem koncentrat, ocet, cukier i trochę wody z gotowania grzybów. Dusicie to wszystko razem, aż powstanie gęsty, aromatyczny sos. Na koniec rodzynki. Sos musi całkowicie wystygnąć, zanim wymieszacie go z pokrojonymi śledziami. Odstawiacie na 2-3 dni. Ten śledzie po kaszubsku na wigilię przepis to prawdziwa petarda smaków.

Gdy chcesz zaszaleć – sałatka śledziowa pod pierzynką

A jak już chcecie iść na całość i zrobić efekt „wow”, to nie ma nic lepszego niż śledzie pod pierzynką. Wygląda jak kolorowy tort, a smakuje jeszcze lepiej. To jest taki śledzie na wigilię przepis, który robi za całą przystawkę i jest jednym z tych dań rybnych na święta, które zawsze robi furorę. Układacie warstwami: na dole pokrojone w kostkę śledzie z cebulką, potem starte gotowane ziemniaki, marchewka, buraczki, jajka na twardo. Każdą warstwę smarujecie majonezem. Wygląda obłędnie, a smakuje… no musicie spróbować. To jest po prostu najlepszy przepis na śledzie na wigilię w formie sałatki.

Coś dla tradycjonalistów – śledzie w zalewie octowej

Na koniec coś dla prawdziwych purystów. Śledzie w occie. Mój dziadek robił najlepsze. Jego sekret? Idealne proporcje w zalewie – nie za kwaśno, nie za słodko. Taki przepis na śledzie w occie jest prawie tak dobry jak jego. Gotujecie wodę z octem, cukrem, gorczycą, zielem i liściem laurowym. Studzicie i zalewacie śledzie przełożone krążkami cebuli. Po kilku dniach w lodówce są idealne – kruche, kwaskowate, po prostu pyszne. To taki śledzie na wigilię przepis, który nigdy się nie nudzi.

Moje złote rady

Nieważne, który śledzie na wigilię przepis wybierzecie, pamiętajcie o kilku rzeczach. Po pierwsze – nie żałujcie czasu na moczenie. Słony śledź to zły śledź. Po drugie – dajcie im się przegryźć. Minimum doba w lodówce to mus. Śledzie zrobione na ostatnią chwilę nigdy nie będą tak dobre. I po trzecie – nie bójcie się eksperymentować. Może dodacie trochę żurawiny do oleju albo chrzanu do śmietany? Kuchnia to zabawa. Jeśli szukasz instrukcji, jak zrobić śledzie na wigilię krok po kroku, to mam nadzieję, że moje wskazówki Ci pomogły. Każdy śledzie na wigilię przepis można trochę podkręcić pod siebie.

U nas w domu zawsze lądują na półmisku obok kromek świeżego chleba i każdy sobie bierze ile chce. Bez zbędnej spiny, bo w świętach nie o to chodzi. Chodzi o bycie razem.

Mam nadzieję, że te moje opowieści i przepisy was zainspirują. Każdy śledzie na wigilię przepis ma w sobie coś wyjątkowego. Pamiętajcie, że najlepszy śledzie na wigilię przepis to ten, który robicie z sercem i dla bliskich. Wesołych i przede wszystkim smacznych Świąt wam życzę!